به نقل از گنجینه رضوی، محمدرضا تازیکی، کارشناس مخزن کتاب‌های چاپی کتابخانه مرکزی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در معرفی این اثر، بیان کرد: کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر تألیف «ابوالحسن علی بن حسین مسعودی»، عالم، محقق، مورخ و جغرافی‌دان بزرگ اهل بغداد در قرن چهارم هجری قمری است. 

وی ادامه داد: این اثر همچون یک فرهنگ‌نامه تاریخی و جغرافیایی است که افزون بر اطلاعات جغرافیایی، دربردارنده مطالبی با محوریت عقاید و آداب اقوامی همچون ایرانیان‌، رومیان، یونانیان‌، ترک‌ها، هندیان‌، چینیان‌ و مصریان، است. در این کتاب، تاریخ عمومی، از زمان خلقت تا سال ۳۳۶ هجری قمری، روایت شده است.   

تازیکی با اشاره به اینکه این کتاب در ۱۳۲ باب و در دو بخش قبل و بعد از اسلام، تدوین شده است، گفت: بخش نخست دربردارنده مطالبی با موضوع خلقت جهان و توصیف زمین، دریاها، کوه‌ها، تاریخ انبیاء و اخبار ملت‌ها و بخش دوم نیز شامل ولادت پیامبر گرامی اسلام (ص) و تاریخ بعثت، هجرت، خلفای راشدین، اموی و عباسی تا سال ۳۳۶ هجری قمری، می‌شود. 

وی افزود: این کتاب نفیس توسط «باربیه دومینار (از پرکارترین خاورشناسان سده ۱۹ میلادی)» و «پاوه دوکورتی»، از عربی به فرانسه ترجمه شده و به همت انتشارات «آمپریمری امپریال» در سال ۱۸۵۹ میلادی در شهر پاریس، انتشار یافته است.

کارشناس مخزن کتاب‌های چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی اظهار کرد: کتاب مروج الذهب، از منابع معتبر مطالعات شرقی به شمار می‌آید که در نزد خاورشناسان اهمیت خاصی داشته و از مهمترین منابع اساطیر و تاریخ قبل و بعد از اسلام نیز محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه اصل کتاب مروج الذهب دارای ۱۳ جلد است، ادامه داد: مسعودی، این کتاب را در مسیر سفرهای خود، از مصر تا هندوستان، به نگارش درآورده که به زبان‌های مختلف نیز ترجمه شده است.

تازیکی گفت: این جغرافی‌دان بزرگ عرب، بیش از ۳۰ عنوان تألیفات داشته که از آن‌ها، فقط دو عنوان کتاب؛ مروج الذهب و همچنین تنبیه الاشراف، باقی مانده و بقیه آثار در حوادث زمانه، محو شده است.

وی با اشاره به اینکه این کتاب نفیس ۹ جلدی چاپ سربی، با ترجمه فرانسه ،به شماره رده‌بندی دیویی ۹۰۹.۰۹۱۷۶۷۱ در مخزن کتاب‌های چاپی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی نگهداری می‌شود، خاطرنشان کرد: همچنین ترجمه‌های متعدد فارسی از کتاب مروج الذهب در این کتابخانه، در دسترس اهل علم و پژوهش قرار دارد. 

گفتنی است، افزون بر ۲۲ هزار و یکصد نسخه کتاب چاپ سربی در مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که ۲ هزار نسخه آن به زبان‌های مختلف خارجی از جمله فرانسوی است.